Lapovo, koje se nalazi u centralnom delu Srbije, u Šumadijskom okrugu, važna je tačka na saobraćnoj mapi Evrope, jer se nalazi na raskrisnici auto-puta Beograd-Niš i železničkoj pruzi Beograd-Niš–Skoplje-Atina. Leži u središnjem delu Velike Morave. Zbog brojnih prirodnih i privrednih mogućnosti, ovaj prostor je bio pogodan za življenje od najstarijih vremena. To potvrđuju i arheološka nalazišta koja datiraju iz antičkog perioda. Mnogi istoričari smatraju da je arheološki lokalitet „Šavac“ preteča današnjeg Lapova. 

Lapovo je kroz istoriju  promenilo puno naziva, a današnji je dobilo u 18. veku.

NASELjE BRONZANOG DOBA

- Arheološki nalazi na teritoriji lapovskog atara pokazuju da su na mestu današnje železničke stanice i kraja oko nje, na izlazu Lepenice u velikomoravsku ravnicu, ispred njenog ušća u Veliku Moravu, postojale naseobine od najstarijih vremena do srpskog srednjevekovnog doba. Najstariji tragovi naselja ustanovljeni su na prostoru između ranžirne i putničke železničke stanice, na desnoj strani pruge Beograd-Niš. Na tom lokalitetu  postoje „ostaci naselja sa keramikom praistorijskog doba ukrašenom belom inkrustacijom koja verovatno pripada dubrovačkožutobrdskoj grupi“. Na karti praistorijskih nalazišta u centralnoj Srbiji Lapovo je označeno kao naselje bronzanog doba, a locirano je južno od današnjeg naselja. Ove podatke navode dr Dragoljub Milanović i dr Milan Stanković u monografiji „Lapovo“, objavljenoj 1991. godine - kaže Danijela Vulićević, direktorka Biblioteke „Slovo“.

Gotovo na istom mestu gde je postojalo praistorijsko naselje, u antičko doba osnovano je manje rimsko naselje na lokalitetu Šavac, od koga su pronađeni ostaci zgrada i zidova. Južno od železničke stanice, na oko 300 metara, kod prve stražare na pruzi otkriveni su 'ostaci jedne antičke građevine. Stare zidine protezale su se na naseobinskom prostoru današnjeg Lapova, gde ima ostataka i drugih antičkih zgrada, kao i preko železničke pruge'.

Zbog povoljnog geografskog, pa i strateškog položaja, na mestu rimskog naselja na kosi Šavac postojalo je i srednjevekovno naselje, koje se pominje 1381. godine u povelji kneza Lazara, kojom on daruje manastiru Ravanici neke oblasti i sela, između ostalih, i selo Šavče.

U monografiji „Lapovo“ navodi se da su T. Radivojeviću seljani pričali da je u davnini Lapovo bilo na Šavcu, a posle toga na brdu, na mestu zvanom „Slatina“. On smatra da je „možda Šavac prvo naselje Lapova“. Kako se lokalitet srednjevekovnog naselja na Šavcu nalazi na teritoriji današnjeg lapovačkog atara, logično je pretpostaviti da se radi o selu Lapovu u blizini varošice Batočine, zaključio je T. Radivojević.

- U povelji kneginje Milice 1395. godine pominje se dobro vojvode Mihajla u Hlapovoj poljani (Lapovo) sa polovinom prihoda od „broda“ sa Morave, a 1398. godine knez Stefan Lazarević navodi da mu je verni vojvoda Mihajlo „gospodar Hlapove Poljane“ najviše pomogao da uguši pobunu koja je podignuta protivu kneza. Prema tome, smatraju autori monografije, Lapovo je nesumnjivo naselje srednjevekovnog porekla. To se pouzdano može reći, jer prema rezultatima istorijsko-geografskih istraživanja, ono se prvi put pominje 1476. godine kao selo pod imenom Žabare ili Žabarci. To je spomen iz najstarijeg sačuvanog turskog katastargskog popisa smederevskog sandžaka, u kome je zapisano da su u selu Žabaru održavani „pazar i vašar“. Selo je imalo „85 kuća i 9 udovica i davalo je prihod 7.685 akči“ – dodaje direktorka Vulićević.

Selo Žabarci, koje se kasnije zvalo Žabare ili Žabar, prema istraživanju dr Dragoljuba Milanovića i dr Milana Stankovića, nalazilo se na delu Carigradskog druma koji je vodio markovačkom ravni, između sela Markovca i Batočine, na teritoriji današnjeg Lapova i to u njegovom Donjem kraju, koji je u početku, po barama, nosio naziv Žabarci. Ovo srednjevekovno selo egzistiralo je i pod turskom okupacijom.

„Selo Lapovo se prvi put pominje pod imenom Lapova 1516. godine. Bilo je naseljeno vlasima-stočarima (dve kuće), koji su davali ušur. Carski poslanik David Ungnad je sa svojom pratnjom 1572. godine noćio u selu Lapovu, a u svom dnevniku je bliže odredio njegovu lokaciju.

U 17. veku, koliko je poznato, ovo naselje se ne pominje u izvorima. Po narodnom predanju, krajem ovog veka, sa položaja pod Starim brdom, potes „Slatina“, selo se premestilo u alijuvijalnu ravan, u potesu „Ključ“ na Moravi, u zbežište u koje je bilo pod gustom šumom. Premeštanje sela dogodilo se zbog toga što je ubijen turski seoski spahija.

U 18. veku, za vreme austrijske okupacije severne Srbije, u Kragujevačkom distriktu, Lapovo se nalazilo na ušću Lepenice u Veliku Moravu, što znači da je i tada bilo u potezu „Ključ“. Na Epšelvicovoj karti 1818. godine Lapovo je zabeleženo kao naseljeno mesto, a Šmetau 1737. godine navodi da je u Lapovu, pod imenom Luprova i Lupova, bila nemačka vojska, a Langer 1738. godine pominje selo Lapovo pod pravim nazivom“.

POLjA KOJA MIRIŠU

-Ne zna se pouzdano kako je Lapovo dobilo ime. Prema nekim tumačenjima, ime je nastalo od reči hlapska (hlapi-miriše), odnosno Hlapove Poljane, polja koja mirišu. Od te reči postala je lapsa, odnosno lapovska. Drugi navode da su Turci prve stanovnike ovog naselja zvali „Lapovi“, što znači razbojnici, pa je tokom vremena od tog imena postao naziv Lapovo. Možda je ime nastalo od lipa, koje su rasle na kosi Šavac, gde je kraj, koji se zove „Lipar“ – kaže direktorka Biblioteke, i dodaje: - „Hlapova Poljana“, kako se, pored ostalog navodi u monografiji „Lapovo“ je „verovatno prvi trag u kome se krije današnje ime - Lapovo. U svakodnevnom govoru drugi deo naziva se verovatno izostavljao, a u prvom delu suglasnik h se vremenom izgubio. Sve do polovine 19. veka u pisanim izvorima i govoru nazivano je Lapova. U osnovi imena „Hlapova poljana“  je reč hlap, što znači rob, seljak, kmet. Prema „Rječniku JAZU“ u 14. veku postojalo je i muško ime Hlap, nadimak, kao i prezimena Hlapčić, Hlapenović, Hlapomirović i Hlapović, koja su izvedena od imena Hlap.

Lapovo je moglo dobiti ime i po nekom Hlapu ili Hlapenu, srednjevekovnom vlastelinu, velikom posedniku zemlje u Lapovu ili okolini. Mogao je biti nazvan i po reči lap, koja je u Vukovom „Srpskom rječniku“ ima značenje gipka zemlja u ritu.

„Sredinom 18. veka Lapovo je uneto u kartu Hominovih naslednika kao Lapova, a 1788. godine u Šimekovu kartu pod pravim imenom Lapovo. Kada je njime 1784. godine prošao austrijski špijun Miteser imalo je 23 srpske kuće i na drumu jedan turski konak za konačište. Sredinom ovog veka zbog poplava premestilo se iz potesa „Ključ“ u potes „Kace“, a odatle, iz istih razloga, u „Donji kraj“. Po osnivanju „Donjeg kraja“ stanovništvo se, zbog poplava i turskih zuluma, sa prnjavora Miljkovog manastira na Moravi iselilo u „Gornji kraj“. Spajanjem Gornjeg i Donjeg kraja, postalo je današnje naselje. Prema tome, današnja lokacija Lapova je peta po redu. Sem Šavca, sva ostala mesta bili su zbegovi“, navodi se u monografiji „Lapovo“.

-Po oslobođenju od Turaka, zahvaljujući veoma povoljnom ekonomsko-geografskom, a naročito saobraćajnom položaju, Lapovo je počelo veoma brzo da se razvija. Crkva je sagrađena 1826. godine, a 17. marta 1896. godine po želji i molbi stanovništva, Lapovo je kraljevim Ukazom proglašeno za varošicu. Zanimljivo je da je u zahtevu meštana, pored ostalog, navedeno „po žiteljstvu i po broju poreskih glava najveće selo u celoj kraljevini, jer broji 1.270 poreskih glava“, da je „lepa trgovačka tačka“ i zanatlijsko mesto u kome posluje 8 abadžija, 10 kovača, 3 kolara, 6 terzija, 3 potkivača, po 2 obućara, opančara i šlosera, jedan tašner i druge zanatlije, i da ima tri mehane prve klase i sedam dućana od „polutvrdog materijala“. U njemu je i železnička stanica prve klase – kaže Mirela Radenković, predsednica SO Lapovo.

Zanimljiv je i podatak do kog je u svom istraživanju  došao T. Radivojević da je 1903. godine Lapovo jedino Lepeničko naselje u kome ima 12 porodica koje Lapovci nazivaju starosedeocima, odnosno stanovništvom kome se ne zna poreklo, ni vreme dolaska. Međutim, on smatra da nije reč o starosedelačkom stanovništvu, odnosno „nisu zaostali od porodica koje su pre opustošenja naseljavale ispitanu oblast, nego su samo najstariji doseljenici, o čijem se dolasku izgubio svaki pomen u narodu“. Prema tome, celokupno stanovništvo Lapova je doseljeničko. Pored doseljenika iz obližnjih krajeva, doselili su se i vardarsko-moravskom, dinarskom, metohijsko-kosovskom, vlasotinskom, šopsko-torlačkom i inversnim migracionim strujama.

„Najstariji doseljenici, 12 porodica, po svoj prilici došli su na teritoriju današnjeg Lapova sklanjajući se od turskog nasilja. Teško je da se odredi vreme, ali pretpostavlja se da je to bilo pre prve seobe Srba. Najintenzivnije doseljavanje bilo je u prvoj polovini 19. veka, kada su doseljenici krčili šume i podizali kuće, sejali žito, a u preostalim šumama tovili svinje, koje su bile glavni izvozni artikl tadašnje Srbije. Zato su predeli duž Carigradskog druma postali najgušće naseljeni. Stočarstvo je, kao i u celoj Srbiji, bilo glavna privredna grana. Izmene u načinu privređivanja javile su se tokom petog perioda naseljavanja, kada je veći deo livada razoren i kada su u većem delu atara šume iskrčene. Tada je zemljoradnja bila zastupljenija, a imanja su obrađivana uz pomoć 900 volova i bikova, 168 drvenih plugova i 47 ralica. Lapovo je tada imalo sedam vodenica i 39 kotlova za rakiju, a 1910. godine imalo je 220 trla, najviše u Lepenici“, navodi se u monografiji „Lapovo“.

Nov podstrek privrednom razvoju Lapova dala je železnica prvog reda koju je Lapovo dobilo 1884. godine. Ona je doprinela jačanju izvozne trgovine.

-Autori monografije došli su do podataka da je oko 1930. godine bilo 12 trgovaca, među kojima su izvoznici bili Hristivoje M. Nikolić i Mih. Čed. Stojanović, i 49 zanatlija. Na Velikoj Moravi bilo je 11 vodenica sa po jednim kamenom i jedna na Lepenici, „Koićka““ sa tri kamena. Kao značajan železnički čvor, Lapovo je imalo veliki broj železničkih radnika, upućenih na trg, pa su obližnja zemljoradnička naselja svoje proizvode donosila na lapovsku pijacu. Trideset godina 20. veka, prema podacima M. Savića, na njoj je godišnje, pored ostalog, prodavano 30 vagona pšenice, 120 vagona kukuruza, 30 vagona šljiva i jabuka. Preko teretne železničke stanice godišnje se u okolna mesta izvozilo 2.350 komada gusaka, 3.400 komada ćuraka, 5.000 komada plovaka, 16.000 komada kokošaka i 300.000 komada jaja. Lapovo je tako postalo lokalno tržište za 11 sela u slivu Lepenice, dolini Velike Morave i Donjoj Resavi – kaže direktorka Vulićević.

„Prvo industrijsko preduzeće bio je veliki parni mlin, potom je osnovana svilara, a 1903. godine osnovano je Prvo srpsko akcionarsko svilarsko društvo čija je osnovna delatnost bila nabavka svilenih buba i snabdevanje proizvođača semenom za njihovu proizvodnju. Akcionarsko društvo „Farkić“ 1908. godine podiglo je novu svilaru, odnosno fabriku za odmotavanje svile. Pojavom preduzeća za izradu veštačke svile, i po prestanku ekonomske krize, pa sve do Drugog svetskog rata, gajenje svilene bube naglo je opalo. Kragujevačka okružna banka, vlasništvo Dragutina kojića, 1929. godine osnovala je malu električnu centralu sa mlinom i strugarom „Sretenovo“, koja je strujom snabdevala mlin, strugaru i osvetljavala varošicu Lapovo. U socijalističkoj Jugoslaviji 1945. godine u Lapovu je formirana Opšta zemljoradnička zadruga, a osnovan je Poljoprivredno-industrijski kombinat „Lapovo“ (PIK „Lapovo“). Što se tiče industrije, u posleratnm godinama osnovano je Preduzeće građevinskog materijala „Lipovac“, potom Građevinsko-industrijski kombinat „1. Maj“, kome je kasnije pripojeno Preduzeće građevinskog materijala „Lipovac“ i 1962. godine formirano Građevinsko preduzeće „1. Maj“...

„GRAD MUZEJ ŽELEZNICE“

Spajajući tradiciju i sadašnjost, Skupština opštine Lapovo je 2005. godine donela odluku da Lapovo proglasi za grad muzej železnice. Od tog dana na nekoliko lokacija u Lapovu su izloženi eksponati lokomotiva, različitog tipa, kao i svetleći baneri koji odliskavaju neraskidivu vezu opštine sa železnicom. A sve to u cilju upotpunjavanja turističke ponude opštine Lapova.

-Kulturno-turistički centar "Stefan Nemanja" sagrađen je pedesetih godina prošlog veka, a dograđivan je i adaptiran u više navrata. Poseduje bioskopsku salu sa 250 mesta za sedenje, kao i galeriju sa posebnom rasvetom za izlaganje umetničkih dela kada se organizuje izložba. U galeriji su preko cele godine izloženi radovi različitih domaćih i stranih umetnika. Kada nema izložbi, postavku čine stare slike Lapova, tako da posetioci mogu da vide kako je ranije izgledala ova varošica – kaže Aleksandar Đorđević, direktor KTC „Lapovo“.

Prema rečima Dejane Banković, nekadašnje direktorke KTC „Stefan Nemanja“, međunarodna izložba „Grad muzej železnice“ organizuje se od 2007. godine, dve godine nakon što je SO Lapovo donela odluku o proglašenju Lapova za Grad muzej železnice. Od tada je opština i pokrovitelj ove kulturne manifestacije. Ona je jedna od malobrojnih izložbi na međunarodnom nivou koja se organizuje u tri kategorije: slikarstvo, vajarstvo i fotografija. Na izložbi su se svojim radovima takmičili autori iz brojnih zemalja, pa čak i iz Egipta i Indije.

Sanja Mikić, mr vajarstva, jednu od ovih izložbi opisala je rečima: - Umetnost putuje, ovo je besplatna karta za sreću, a oči publike mogu da uživaju i prelaze put od realizma, asocijativne umetnosti, apstraktne forme, fotografije i skulpture.

CRKVA U LAPOVU

Hram prepodobne matere Paraskeve Petke podignut je 1912. godine na mestu gde je prethodno bila crkva brvnara sagrađena 1828 godine, čiji je ktitor knez Miloš Obrenović. Hram, koji ima krsnoobraznu osnovu sa kubetom, a zidine i površine predstavljaju mešavinu moravskih i raških motiva. Delom je izgrađena od kamena, delom od opeke.

Izgradnja crkve započeta je 1910. godine. Građena je dve godine, ali zbog Velikog i balkanskih ratova osveštana je tek 1919. godine, zbog čega je ona uzeta za godinu izgradnje. Samo kupola je freskopisana devedestih godina prošlog veka, a tek 2016. godine freskopisac Dragan Milojević oslikao je preko 500 preostalih kvadrata. Freskopisanje ove trikonhosne crkve, koju je projektovao arhitekta Jovan Stanojević, svojim donacijama pomogli su brojni Lapovci.

-Tik uz portu su spomenici podignuti proti Luki Radovanoviću, njegovoj supruzi Kati i ćerki Jelici. Prota Luka je bio veliki dobrotvor, jer je siromašnim, a inteligentnim dečacima pomagao da se školuju. Njegovu ćerku Jelicu ovde je upoznao Dimitrije Pavlović, tadašnji  učitelj u Brzanu. Venčali su se 1870. godine, ali je ona, nažalost, preminula posle samo tri godine. Dimitrije je postao sveštenik crkve, čiji je najveći ktitor. Potom je nastavio školovanje. Postao je episkop žički i šumadijski, bio je poslednji beogradski mitropolit i prvi patrijarh ujedinjene Srpske pravoslavne crkve od 1920. do 1930. godine, kada se upokojio – kaže protonamesnik Goran Živković.

Dimitrije je za vreme Velikog rata sa srpskom vojskom preko Albanije stigao je na Krf. Kao patrijarh najpre je Aleksandra krunisao za kralja države SHS, a potom ga u beogradskoj Sabornoj crkvi venčao sa princezom Marijom.

-Zanimljivo je da je patrijarh Mita, kako su ga oslovljavali jedino Lapovci, u našu varoš dolazio pet puta, čime ne može da se podiči nijedno mesto. Vezivali su ga grobovi pokojne supruge, tasta i tašte, ali i sami meštani. Sveštenik Živan Marinković, koji je kasnije postao rektor prizrenske Bogoslovije, u letopis crkve zabeležio je da je službi 1924. godine, koja je trajala dan i noć bilo preko pet hiljada vernika – otkriva nam svojevrsni hroničar Lapova Jovica Nikolić.

On još kaže da su tada svi bili oduševljeni gestom pažnje patrijarha Mite. Naime, on je poslao svog vozača da doveze uglednog domaćina Miloja Tošića, starinu od 96 leta, koji je bio predsednik opštine Lapovo u vreme kada je Dimitrije bio mladi sveštenik. Kako bi mu se odužili, Lapovci su jednu ulicu nazvali po njemu.

Dok je bio na odsluženju vojnog roka, sadašnji protonamesnik Živković sa nepunih 20 godina bio je ranjen 1992. godine, na brodu „po 92“ kod Lastova. Metak je prošao na samo santimetar i po od srca. Iako je rana bila prostrelna, oporavio se posle samo dva dana. Iako je bio među najboljim đacima jagodinske Gimnazije, pobeđivao na takmičenjima iz matematike i fizike, tada se definitivno opredelio za sveštenički poziv.

-Nisam pomislio da me je Bog spasao. Znam da jeste, kao što znam da Bog postoji – kaže protonamesnik Živković, jedan od inicijatora peticije protiv Darvinizma, odnosno revizije izučavanja teorije evolucije u školama.

ŠVABSKO GROBLjE

Tokom Prvog i Drugog svetskog rata crkva je bila bolnica za nemačke ranjenike, a porta takozvano švabsko groblje.

-Pokojni Ilija Golubović mi je pričao da je bilo 80 krstača, ograđenih žicom. U svakom grobu bilo je po više vojnika. Da bi stekao popularnost kod svog naroda, Hitler je 1933. godine naredio njihovu eshumaciju. Ilija, koji je tada imao 10 godina, pričao mi je da su kosturi bili celi, a da su na nekim lobanjama još uvek bili ostaci zavoja. Meštani, kojima je bilo plaćeno da iskopaju posmrtne ostatke nemačkih vojnika, sakupljali su metke iz grobova, vadili barut i pucali iz pušaka kapislara... - dodaje Jovica Nikolić. 

STIHOVI

Partijarh Dimitrije je svojoj pokojnoj supruzi Jelici posvetio stihove, koji su uklesani na njen spomenik.

„Snažnog tela, umiljatog lika

Kao da beše prirodina slika

Čista srca iskovnoga zbora

Blage duše-nebeskoga stvora

Bezazlena, volela nevino

A mrzela zlobno nepošteno.

Mlada beše kao rosno cveće

Što procveta u rano proleće

Al smrt nagla baš je onda nađe

Kad trebaše da u život zađe

Smrću njenom mnogo izgubljeno:

Do tri srca tugom samrvljeno

Do dve nade večno poništene

I dve slave navek pogašene.

Mesto svega-mračni grob i kosti

Ocu majci potpora starosti

A suprugu ova hladna stena

I sudbina gorča od pelena“.

SPOMEN OBELEŽJA

Kulturno-istorijsku baštinu opštine Lapovo uglavnom čine spomenici posvećeni burnim istorijskim dešavanjima na prostoru opštine i njene okoline. Jedan od njih je spomen - ploča, podignuta u čast "Čika Dače" Danila Stojanovića koji je 1903. godine u tadašnju Jugoslaviju doneo prvu fudbalsku loptu. Doneo ju je baš u Lapovo, gde se odmah i oformio fudbalski klub koji je i dan danas aktivan.

-Spomen - česma (1804 - 2004.) koja se nalazi ispred KTC "Stefan Nemanja" u Lapovu, podignuta je povodom proslave 200 godina od podizanja Prvog srpskog ustanka. Reč je o spomen - česmi Karađorđu i učesnicima Prvog srpskog ustanka, među kojima je bio i Milosav Stojanović Lapovac (iz Lapova). U bici kod Batočine, pod vođstvom kneza Đuke Filipovića iz Jagnjila, učestvovali su  i vojvoda Dimitrije Parezan iz Brzana, a pročuli su se i Pavle Cukić iz Krčmara i Milosav Stojanović Lapovac iz Lapova. Lepeničani su imali sve razloge za radost. Turci su izgubili bitku na svom glavnom putu, u srcu Šumadije, a Lepenica se potvrdila kao centar odbrane u Prvom srpskom ustanku – kaže Dejana Banković.

Spomenik palim borcima u Prvom svetskom ratu nalazi se ispred platoa tržnog centra u Lapovu. 

Spomenik - krajputaš, na potezu „Slatina – Ladna“, postavljen je na mesto gde je, braneći kralja i otadžbinu, poginulo 52 rodoljuba u Drugom svetskom ratu.

Spomenik borcima palim u NOR-u, posvećen je grupi od 52 streljana rodoljuba, a nalazi se u Ulici Patrijarha Dimitrija.

Spomenik crvenoarmejcima, stradalim u borbama za oslobođenje Lapova, koje su se vodile od 9. do 15. oktobra 1944. godine, nalazi se u Ulici Kralja Petra.

Spomen - ploča palim borcima jugoslovenske vojske posvećena je grupi od 670 palih boraca i nalazi se na lokaciji Gornje stanice Lapovo.

Spomenik streljanim partizanima iz Ćuprijskog zatvora u Drugom svetskom ratu posvećen jegrupi od 118 boraca poginulih braneći železnički čvor od nemačke vojske. Ovaj spomenik se nalazi na lokaciji Duboka.

Spomenik crvenoarmejcima, stradalim u borbama za oslobođenje Lapova koje su se vodile od 9. do 15. oktobra 1944. godine nalazi u ulici Kralja Petra.

Spomenik kralju Aleksandru Prvom Karađorđeviću nalazi se na istoimenom trgu, ispred zgrade opštine Lapovo i posvećen je kralju Jugoslavije Aleksandru Prvom Karađorđeviću. Lapovci koji su učestvovali u proboju Solunskog fronta, često su ga nazivali svojim ratnim drugom. Kralj Aleksandar nikada nije dolazio u Lapovo, ali je njegov otac Petar Prvi Karađorđević često dolazio u ovo mesto. To je jedan od prvih spomenika kralju Aleksandru, podignut posle političkih promena 2000. godine. Delo je Svetomira i Svetozara Radovića, a urađen je u livnici „Jeremić“. Finansirali su ga Momčilo Kojić sa svojim sinovima, monarhisti i ravnogorci iz Lapova, zemlje i sveta.

-Spomenik đeneralu Draži Mihailoviću, podignut u čast vojnom komandantu Ravnogorskog pokreta u Srbiji, nalazi se u naselju ispred platoa tržnog centra. Otkriven je 15. jula 2006. godine povodom obeležavanja 60 godina od streljanja Mihailovića. Izgradnju spomenika finansirali su Ministarstvo kulture, Opština Lapovo, kao i dijaspora u Americi, koja je prikupila čak 5.000 dolara. Spomenik je visok 4,6 metra i delo je Svetomira i Svetozara Radovića, a izrađen je u livnici Jeremić. Jedan je od samo tri spomenika u Srbiji. Podignut je pre rehabilitacije Višeg suda u Beogradu 2015. godine kada  su komandantu Kraljevske vojske u otadžbini generalu Dragoljubu Draži Mihailoviću vraćena građanska prava koja su mu bila oduzeta u procesu komunističkog režima 1946. Godine – dodaje Dejana Banković.

Spomenik palim borcima Jugoslovenske vojske, poginulim u aprilskom ratu 1941. godine, u potesu „Slatina“ u Lapovu osveštan je i svečano otvoren 2021. godine. Izrađen je od belovodskog peščara, a pored njega je minijaturna crkva u kojoj vernici mogu da pale sveće. Postament je od armiranog betona, a obložen je kamenom belutkom iz Južne, Zapadne i Velike Morave. Inicijativu za njegovu igradnju podneli su Dobrotvorno udruženje "Kolo srpskih sestara" i Mesni odbor u Lapovu, a podržala ju je Opština Lapovo. 

-Veoma sam ponosan na svoje sugrađane, jer su pokazali veliko interesovanje i solidarnost, kako bismo se nakon 80 godina odužili vojnicima koji su dali svoje živote da bi oslabili i usporili neprijateljsku nemačku vojsku – izjavio je Boban Miličić, predsednik opštine Lapovo, prilikom otvaranja spomenika.

Zanimljivo je i da je zvaničnom delu ove svečane ceremenije prisustvovalo 74 Lapovca. Čim se ceremonija završila, jedan par je položio cveće na spomenik, tako da je bilo okupljeno 76 meštana, što je čudna podudarnost sa brojem poginulih u aprilskom ratu. Naime, prema kazivanju deda Bože, koji je sa drugim meštanima Lapova sakupljao leševe, bilo ih je tačno toliko - 76.

-U Lapovu postoji i izvorište pijaće vode "Jovančina česma". Izvorište predstavlja prirodno dobro republike Srbije i mesto gde se posetiocima pruža aktivan i pasivan boravak u prirodi, a predstavlja i mesto u kome meštani mogu da se druže u prirodnom okruženju. Pored izvorišta pijaće vode u planu je i izgradnja letnje pozornice, koja bi bila pogodna za održavanje letnjih festivala i mesto na kome bi mogle, tokom praznika i vikenda, da se okupljaju porodice – kaže Aleksandar Đorđević, v.d. direktora KTC „Lapovo“.

Petrov grob koji se nalazi se na lokaciji Grabovački potok, a posvećen je Karađorđevom saborcu koji je stradao u borbi protiv turske vojske.

BIBLIOTEKA „SLOVO“

Posetiocima Lapova svakako bi bila zanimljiva i Opštinska biblioteka "Slovo", jedina javna biblioteka na teritoriji opštine. Svoju delatnost zasniva na radu sa korisnicima i organizovanju različitih vidova kulturno-prosvetnih programa, kao što su književne večeri, predstavljanje knjiga, izložbe, predavanja, radionice i humanitarne akcije. U biblioteci postoji internet klub kao i dečiji, omladinski i kutak za roditelje. Biblioteka u svom fondu monografskih publikacija ima 20.000 knjiga. Najviše je publikacija iz domaće i prevedene književnosti, slede knjige za decu pa knjige iz stručnih oblasti. U ovom fondu su i knjige na stranom jeziku. Biblioteka najveću pažnju posvećuje nabavnoj politici, tako da uvek poseduje najaktuelnije naslove. Prilikom nabavke uvek se uzima u obzir i lista želja korisnika. Iz Zavičajnog fonda čitaocima su dostupne knjige i članci iz periodike o Lapovu, fotografije i druga neknjižna građa. U biblioteci se nalazi legat Vere i Milana Stankovića (koautora monografije o Lapovu) sa 660 knjiga.

CENTAR „RIVAJLD“

Željko Iličić iz Lapova, koji je posle Šumarskog fakulteta specijalizirao i postao specijalista lovstva, ali nije lovac, smatra da je Centar za povratak prirodi „Rivajld“ odličan turistički potencijal, jer mogu da dođu svi koji žele da se vrate prirodi. Od dvanaestogodišnjaka do najstarijih ljudi, koji bi na jednom mestu, na kome nema otrovnih biljaka, ni životinja koje mogu nekog da povrede, provedu vreme hodajući bosi.

-Oni bi mogli da uživaju u zoni netaknute prirode, koja se nalazi na samo 15 minuta vožnje od auto-puta, što je, takođe, veoma bitno. Reč je o priobalju Velike Morave. Koliko mi je poznato, na teritoriji opštine Lapovo postoji 50 jezera, od kojih su aktivna samo tri: „Žikino jezero“ i naša dva mala jezera. To je veoma žalosno, jer ona mogu da budu poribljena i da privuku ribolovce iz cele Srbije, koji bi svake nedelje mogli da pecaju na drugom jezeru – iznosi Iličić svoj predlog.

On dodaje da je „Staro brdo“ uradilo projekat za „Lapovsko moravište“,  identično „Brzanskom moravištu“, koje je jedno vreme bilo zaštićeno, ali kako Jagodina nije imala novca da uloži u stručan kadar koji bi se bavio očuvanjem zaštićenih vrsta ptica selica i gnezdilica, projekat je obustavljen.

-Volonterski bismo pokrenuli projekat zaštite i delimičnog uređenja „Lapovskog moravišta“, a radili bismo i na dovođenju turista, koji bi mogli da posmatraju ptice i borave u prirodi. Na ovom mestu ima nekoliko zaštićenih vrsta čaplji, ima divljih pataka, tu je i ptica vodomar, koja se sve ređe viđa u prirodi, a postoje i ptice koje važe za selice, a koje se kod nas gnezde, veoma retkog orla belorepana... – navodi Iličić i dodaje da Lapovo ima ogroman prirodan potencijal, koji je devastiran pravljenjem divljih deponija od strane nesavesnih građana, dok bi takvo mesto u svetu bilo od neprocenljive vrednosti.

Na lokaciji „Staro brdo“, gde je i istoimeni vidikovac, Udruženje „Staro brdo“ i opština planiraju izgradnju dvadesetak mini bungalova za prenoćište za ljubitelje prirode.

On je 2015. godine osnovao azil za konje „Staro brdo“, jedini u regionu. Na Iličićevom imanju trenutno je sedamdesetak životinja, među kojima je i vodeni bivo Bubi, što bi, nesumnjivo, mnogima bilo zanimljivo. Željko organizuje i kurseve i radionice, na kojima su, uz određenu novčanu nadoknadu, čak i turisti iz Engleske i Kine, naučili kako da nađu organsku hranu, kako da naprave bivak i zapale vatru, što, takođe, predstavlja odličan turistički potencijal. Kako je pandemija korona virusa prekinula projekat, on pokušava da ga ponovo pokrene, da ljude vrati prirodi i da ih nauči alternativnim veštinama stvarnog preživljavanja.

RIBOLOVNI I LOVNI TURIZAM

Centar za povratak prirodi „Rivajld“ mogao bi da bude uključen u biciklističku turu „Eurovelo 6“ kroz Srbiju, jer prolazi pored Velike Morave. Naime, Opštinska organizacija sportskih ribolovaca „Morava“ Lapovo predlaže da se napravi kružna biciklistička staza i odmaralište pored reke Velike Morave, potes „Stara skela“ ili „Petica“. Velika pogodnost je što reka kroz ovaj grad teče u dužini od 12 kilometara, a mogli bi da se preurede i putevi koji su korišćeni za eksploataciju šljunka, koji bi mogli da se koriste za kružnu biciklističku stazu.

-Budući da je u izradi Prostorni plan opštine Lapovo, naše udruženje je predalo plan po kome bi potes „Stara skela“ ili „Petica“ mogao da postane turistički centar. Kada bismo dobili planska dokumenta, mogli bismo da gradimo objekte, sportske terene, mesta za roštiljanje i uradimo infrastrukturu. Od opštine smo 2012. godine na korišćenje dobili hektar zemljišta, od koga ćemo tridesetak ari da preuredimo za Lapovce, ali i goste. Oni bi mogli da pecaju, prave roštilj, odmaraju, a mogao bi da se napravi i manji restoran sa ribljim specijalitetima – kaže Božidar Kandić, predsednik Opštinske organizacije sportskih ribolovaca „Morava“ Lapovo.

On dodaje da su nekada organizovali međuopštinske kupove u ribolovu, a sada, što zbog pandemije korona virusa, što zbog krize, lokalna takmičenja. Organizuju i „Lapovački kotlić“, takmičenje u kuvanju riblje čorbe, koje privlači takmičare i posetioce iz cele Srbije.

Pored ribolovnog, ni lovni turizam nije razvijen, iako postoji veliki potencijal za razvijanje ove grane turizma. 

Lovačko udruženje „Lapovo“ gazduje lovištem „Vrbak“ površine 5.500 hektara, od kojih je oko 4.500 hektara lovno-produktivna površina, i broji 150 članova raznih uzrasta. Od krupne divljači, lovačko udruženje gazduje srnećom divljači i divljom svinjom, a najzastupljeniji lov na sitnu divljač čine fazanski petao i zec. Aktuelan je i lov na predatore. Zastupljen je komercijalni lov na srneću divljač, ali i na sitnu divljač, a udruženje poseduje poligon za lov sitne divljači, koji je aktivan tokom cele godine. Lovci na divlje svinje moraju da imaju svoje čeke, što je doprinelo da se lovno-tehnički objekti dovedu na zavidan nivo. Trenutno postoji 20 zatvorenih, visokih čeka, što je priličan broj za ovakvo lovište, a postoje i visoke čeke otvorenog tipa i čeke na drvetu. 

Lovci su veoma aktivni, a poštuju i odluku LU „Lapovo“ da preko zime ostavljaju hranu i so za divljač. Iako su u obavezi da iznesu oko 4,5 tone hrane, lovci preko zime u hranilice donesu i do 10 tona hrane, uglavnom kukuruza. Lovci su napravili veštačka pojilišta, tako da divljač preko leta ne oskudeva u vodi. Dobro je i što kroz lovište protiču reka Velika Morava i Rača i što postoji veliki broj veštačkih jezera, što životinjama mnogo znači u vrelim letnjim danima. Lovačko udruženje ima i lovački dom. Uz pomoć opštine Lapovo i Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprirede, postaviće solarne panele, koje će obezbeđivati električnu energiju. Lovački dom raspolaže i hladnjačom za privremeno skladištenje divljači, što je veoma bitno. U planu je podizanje još jednog sprata na lovačkom domu. Rukovodstvo LU „Lapovo“ nada se da će tokom godine početi da rade na naseljavanju poljske jarebice iz veštačke volijere i da će ovaj projekat trajati tri godine.

„MORAVSKA ŠARENICA“

Članice Udruženja „Moravska šarenica“ iz Lapova kažu da mogu da naprave sve što ljudska ruka može da stvori, a najponosnije su na svoj vez, koji je toliko dobar da svako pomisli da je mašinski. Za svoje rukotvorine nagrađivane su peharima, medaljama i majstorskim pismima u zemlji i inostranstvu.

Jedno od majstorskih pisama dobile su za narodnu nošnju, tačnije za nove motive na njoj. Za izradu košulje umesto platna koristile su šifon, po čemu su originalne u ovom kraju. Ranije smo bile prepoznatljive po vezenim listovima, motivu koji su prve izvezle.

Prepoznatljive su i po damskim suncobranima i ukrasnim sapunima. Rukotvorine Udruženja žena „Moravska šarenica“, kao i najzanimljivije skulpture svakako će naći mesta u nekom od štandova koji će biti postavljeni nakon uređenja prostora oko spomenika đenerala Draže Mihailovića, koji je u planu lokalne samouprave u Lapovu.

FOTO - KUĆA

Za turiste bi nesumnjivo bila zanimljiva jedina foto-kuća u Srbiji, koja je posvećena umetničkoj fotografiji, fotografisanju, izlaganju fotografija i promociji fotografske umetnosti. U jednom od objekata porodičnog domaćinstva, Božidar Anđelković, koji živi u Novom Sadu, osnovao ju je uz podršku Opštine Lapovo i Kulturno-turističkog centra „Stefan Nemanja“.

Obezbedio je svetla i rekvizite, foto galeriju s uslovima za fotografsko snimanje, slikarski atelje za održavanje slikarskih radionica, kao i muzejsku zbirku iz oblasti fotografije. Dvorište je pruredio za potrebe snimanja umetničkih fotografija. Zbog originalnog ambijenta, dolazile su i devojke da bi uradile modne fotografije za portfolio kako bi se bavile modelingom.

ETNO AVLIJA I SKULPTURE

Turistima, a naročito ljubiteljima etno predmeta i skulptura nesumnjivo bi bila zanimljima "Etna avlija Denić" u Lapovu, Živote Denića, oplemenjena skulpturama, mozaicima od kamena, starinskim predmetima, stolicom izdubljenom u drvetu i etno – predmetima koji karakterišu srpsku tradiciju.

U avliji dominira medved od bagrema morski gledić, koga je Denić napravio od drveta čije je seme sa Solunskog fronta doneo Ljubomir Milošević i posadio ga kraj kolibe na Moravi u blizini seoskog zapisa.

Zbirci Životinih skulptura svakako treba dodati i pra pticu, zmiju, dinosaurusa, jednoroga, divlju mačku, ribu i druge postojeće, kao i životinje iz mašte koje Jovica Nikolić iz Lapova izrađuje od hrasta, bagrema ili gidža, starih od pola veka do stotinak godina, koje nalazi u rekama. Iz Velike Morave, Liparskog i potoka Grabovca sakupio je preko 100 panjeva koji ga podsećaju na neku životinju. Zanimljivo je da na njima ništa nije dorađivao. Njegovih originalnih 65 skulptura bilo je izloženo u Kulturno-turističkom centru „Stefan Nemanja“ u Lapovu na njegovoj prvoj samostalnoj izložbi, a pedesetak skulptura, koje čuva u kući, čekaju da ugledaju svetlost dana.

UGOSTITELjSTVO

„Ugostiteljstvo Lapova datira iz perioda samog osnivanja naselja. Kako su, oslobađanjem Srbije, ulogu hanova preuzele drumske mehane i kafane sa prostranim dvorištima i stajama za smeštaj stoke i vozila, izgradnjom železničke pruge, kada je Lapovo postala značajna saobraćajna raskrsnica, došlo je do modernizacije ugostiteljstva, koje je prilagođeno novim životnim prilikama.

Ugostiteljsko-turistička radna organizacija „Kragujevac“ iz Kragujevca na teritoriji lapovskog atara, u području lovnog rezervata Rogot“ pored auto-puta, 110 kilometara od Beograda, 1966./67. godine podigla je motel „Košutu“. Ugostiteljske usluge pružao je i PIK „Lapovo“, koji je imao restoran za oko 300 gostiju i manji bife. Na železničkom čvoru, u Putničkoj železničkoj stanici, postojao je restoran društvene ishrane železničara. Lovačko društvo „Mladi lovac“ u saradnji sa PIK „Lapovo“ 1985. godine u centru varošice otvorilo je novi lovački restoran. Otvarali su se i samostalne ugostiteljske radnje, bifei i kafići, pa je društveni sektor raspolagao površinom od 2.460 kvadratnih metara ugostiteljskog prostora, a individualni sektor 730 kvadratna metra“, navodi se, pored ostalog, u monografiji „Lapovo“.

„U Lapovu i njegovoj okolini postojale su povoljne potencijalne mogućnosti za boravišno-rekreativni i tranzitni turizam. U Lapovu je 1981. godine bilo 66 stanova za odmor i rekreaciju, šumski kompleks „Rogot“ bio je poznato izletište i lovište na pernatu i visoku divljač, a rezervat, površine 365 hektara, nastanjivali su srndaći-kapitalci, dok je fazanerija mnoga lovačka društva snabdevala fazanskom divljači i fazanskim jajima.

Lovačko društvo „Mladi lovac“, osnovano još 1907. godine, koje je na lapovskoj teritoriji raspolagalo bogatim lovištem na oko 4.750 hektara pobrđa i plodne ravnice oko Velike Morave i Lepenice, znatno je doprinelo razvoju turizma, jer je bilo atraktivno za inostrane lovce. Kinološko društvo Lapovo organizovalo je smotre pasa, a Velika Morava postala je privlačna za ribolovce. Postoje uslovi za razvoj seoskog turizma, ali ovaj potencijal za sada nije iskorišćen“, navodi se u monografiji „Lapovo“.

„DAČINI VAJATI“

Pored bungalova koji treba da budu izgrađeni na „Starom brdu“, nedostatak smeštaja delimično će rešiti Jelena Jelenković i njeni roditelji Olivera Sposojević i Rajko Jelenković iz Lapova, koji su sagradili konačište „Dačini vajati“ pokraj samog nekadašnjeg Carigradskog druma, na izlazu iz Lapova ka Markovcu i Velikoj Plani, na potezu „Slatina“. Kupili su nekoliko vajata, starih preko 100 godina, mlekaru staru dva veka, ali ih još nisu namontirali. U želji da naprave nešto jedistveno ne samo u ovom delu, već i u celoj Srbiji, postavili su vajat, star preko 100 godina, letnjikovce, fontanu i igraonicu. Prostor je ulepšan travom, ružama i raznim etno detaljima. U ovom prelepom etno kutku za sada se organizuju venčanja, krštenja, rođendani...

Kompleks „Žikino jezero“ predstavlja srpsku etno kuću sa pratećim sadržajima. Nalazi se na površini od dva hektara. Posebnu draž kompleksu daje veštačko jezero, pogodno za organizovanje takmičenja u pecanju i drugih aktivnosti na vodi. Postoji i mogućnost jahanja konja, kao i aktivni odmor uz pripremanje srpskih specijaliteta od ribe i divljači.

MANIFESTACIJE

-U Lapovu se održavaju brojne manifestacije, koje posećuju meštani okolnih opština, ali i turisti. Jedna od njih je manifestacija „Vinu u čast“, koja se održava februara, a koja je posvećena poljoprivrednicima, vinarima, vinogradarima, ali i pesnicima i slikarima. Pored vina od 2020. godine na analizu se kod enologa nose i rakije, tako da lokalni proizvođači tačno znaju kako da poboljšaju kvalitet svojih proizvoda – kaže Aleksandar Đorđević, v.d. direktora KTC „Stefan Nemanja“.

U okviru Svetskog dana poezije, 22. marta, raspisuje se literarni konkurs i organizuje se književno veče na kojm gostuje neki aktuelan srpski pisac, pesnik ili neki književni klub.

Tokom obeležavanja Međunarodnog dana dečije knjige, 2. april, organizuje se izložba, književni program u okviru koga gostuje dečiji pisac ili se za đake Osnovne Škole "Svetozar Marković" iz Lapova organizuje kolektivna poseta.

Manifestacija „Knjigom na vetrenjače“, u okviru obeležavanja Svetskog dana knjige i autorskih prava, održava se 23. aprila. Traje nedelju dana. Opštinska biblioteka "Slovo" tih dana organizuje književno veče, izložbu i akciju polovnih knjiga.

„Raskršća“, manifestacija takmičarskog karaktera, organuzje se 16. maja,  povodom Dana Književnog kluba „Milorad Branković“. Na njoj se proznim radovima i stihovima od 1996. godine nadmeću pisci iz cele Srbije.

Dani „Moravskih šarenica“ organizuju se juna, a čini ih izložba eksponata i etno proizvoda ručne izrade. Manifestaciju regionalnog karaktera, koju poseti oko hiljadu gostiju, organizuje Udruženje žena „Moravske šarenice“.

Tradicionalni turnir „3 x 3 Lapovo“ svake godine održava se drugog vikenda juna. Turnir se igra na otvorenom terenu i na specijalnoj mobilnoj podlozi koja se postavlja u blizini znamenitih građevina koje imaju kulturno - istorijski značaj. Svake godine je sve više učesnika i posetilaca. Kako je turnir upisan na svetsku basket mapu, njeogovo održavanje je značajno za promociju opštine.

Memorijalni turnir u malom fudbalu „Velimir Velja Bulatović“, koji se takođe održava juna, poprima epitete revijalnog turnira. Iako nema novčanih nagrada, proglašava se najbolja amaterska ekipa sa teritorije opštine Lapovo, pa učestvuje veliki broj ekipa sa lokala. Fokus nije na rezultatu, već na druženju i promovisanju zdravog načina života. Na kraju dana i takmičarskog dela održava se i prigodna svečanost, a sve u čast jedne od najažnijih sporednih stvari u svetu - fudbala i Velimira Velje Bulatovića, koji je tokom svog života dao nemreljiv doprinos razvoju fudbala u Lapovu.

Turnir u malom fudbalu, koji okuplja ekipe u tri konkurencije: seniorskoj, juniorskoj i veteranskoj, organizuje se u julu. Pune tribine na terenu za mali fudbal u sklopu stadiona „Lokomotiva“ najbolje pokazuju koliko meštani Lapova vole i vrednuju ovaj turnir koji je u vreme stare Jugoslavije bio jedan od najposećenijih, ako ne i najposećeniji u tadašnjoj državi. Bogat nagradni fond uvek privuče veliki broj kvalitetnih ekipa iz cele Srbije. Najviše pažnje privlače najmlađi učesnici kojima je ovo odlična prilika da prikažu svoje fudbalske sposobnosti.

Likovna kolonija „ULU“ svetlost, koja se organizuje avgusta, okuplja zaljubljenike u umetnost iz Lapova već i okoline. Druženje uz slikanje i vajanje prati prigodan kulturno-umetnički program. Manifestacija traje dva dana, a ponekad se umetnicima pridruže i deca u okviru mini likovne kolonije, a stariji im pomažu u radu i bude kod mališana ljubav prema umetnosti. Mesec dana kasnije svi radovi se izlažu u galeriji KTC „Stefan Nemanja“.

„Lapovački kotlić“, takmičenje u kuvanju riblje čorbe, od 2009. godine privlači sve veći broj takmičara i posetilaca. Organizuje je Opštinska oganizacija sportskih ribolovaca "Morava" Lapovo na potezu "Morava 2".

Dan Biblioteke „Slovo“ obeležava sse 15. avgusta nizom programa.

Nacionalnu izložbu pasa svih rasa 17. septembra na fudbalskom terenu FK "Lokomotiva" organizuje Kinekološko udruženje "Piramida", a pokrovitelj je opština Lapovo. Izlaže se oko 300 pasa iz cele Srbije i oko 70 rase. Kako je svrstana u zvanični kalendar međunarodnog takmičenja, 2023. godine postaće internacionalna, pa se očekuje mnogo veći broj izlagača iz čitavog sveta.

„Dečija nedelja“ obeležava se u Opštinskoj biblioteci „Slovo“ prve nedelje oktobra. Osnovci i srednjoškolci iz Lapova učestvuju u izložbama i video prezentacijama na razne teme.

Dečiju likovnu koloniju 26. oktobra organizuje đakon crkve sa učenicima Osnovne Škole "Svetozar Marković" i nastavnicom likovne kulture. Učesnici stvaraju radove koji su tematski vezani za Vaskrs, a najbolji radovi se objavljuju i nagrađuju.

„Dani Svete Petke“, dvodnevna manifestacija, svake godine se obeležavaju u hramu prepodobne matere Paraskeve Petke 27. oktobra. Crkvena slava godinama izaziva veliko interesovanje verujućeg naroda Lapova. Posle svete liturgije crkvenih poglavara, kao i beseda o životu i značaju ove svetiteljke, kao i čudima koja su se dešavale nad njenim moštima, vernici se pričešćuju, a potom kreće litija oko hrama i reže se slavski kolač. U svečanom programu učestvuju osnovci, crkveni hor, predstavnici opštinske uprave, članovi raznih udruženja i crkveni predavači.

„Zimovanje u biblioteci“, koje se organizuje tokom zimskog raspusta, čine kreativno- edukativne radionice za decu i mlade iz Lapova, ali i za decu i mlade koji raspust provode kod rođaka i prijatelja u Lapovu. Nedeljno se organizuju dve do tri radionice na kojima se obrađuju književna dela, aktuelni događaji ili zanimljivosti vezane za Lapovo.

Manifestacija „Letovanje u biblioteci“, sa sličnim sadržaje, organizuje se  tokom letnjeg raspusta.

NARODNO PREDANjE

Prema narodnom predanju, između Lapova i Markovca, u lapovačkom ataru Klenovac, u blizini reke Rače i Carigradskog druma, u vodenom brdu leži vekovima zatrpana crkva svetih vrača Kozme i Damjana. Stariji meštani pričaju da je postojala turska karta od kože u kojoj su bili ucrtani Carigradski drum, mezulana, crkva i izvor u Klenovcu, ali i mnogi drugi izvori, crkvine i putevi, kojima su prolazili karavani.

Na ovom lokalitetu nalazi se i izvor Klenovac. Vodeno brdo je puno lekovite vode koja naročito dobra za očne bolesti. Veruje se da su Turci ovde imali i banju, u koju su dolazili da se odmaraju i leče, pa meštani Lapova i Markovca smatraju da ovaj izvor može da se očisti i da lekovita voda opet može da se koristi za dobrobit svih.

Za istraživanje prošlosti Lapova korišćena monografija „Lapovo“